Thực đơn
Phòng thủ Pháp (cờ vua)
Xuất hiện trong hơn 40% số ván đấu khởi đầu bằng 1. e4 e6 2. d4 d5, 3. Mc3 là nước đi được thấy phổ biển nhất trong Phòng thủ Pháp. Lúc này, Đen có ba lựa chọn cơ bản: 3...dxe4 (Phương án Rubinstein), 3...Tb4 (Phương án Winawer) và 3...Mf6 (Phương án cổ điển). Một ý tưởng quái gở là 3...Mc6!? 4.Mf3 Mf6 với ý định 5.e5 Me4, Kiện tướng Quốc tế Helmut Reefschlaeger đã thiên về nước đi này.
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h |
Phương án này được đặt theo tên của Đại kiện tướng Akiba Rubinstein và nó cũng có thể phát sinh từ một trật tự nước đi khác: 3.Md2 dxe4. Trắng đang phát triển tự do và chiếm được nhiều không gian hơn trong trung tâm, nên Đen sẽ dự định trung hòa bằng cách chơi...c7–c5 vào một lúc nào đó. Diễn biến chắc chắn này từng trải qua một giai đoạn hồi sinh ngắn ngủi, với việc nhiều Đại kiện tướng sử dụng nó như một thứ vũ khí để giành lấy kết quả hòa, nhưng lý thuyết vẫn cho rằng Trắng có một chút lợi thế. Sau khi 3... dxe4 4. Mxe4, Đen có những sự lựa chọn sau:
Phương án này được đặt theo tên của Szymon Winawer, và nó đã được đi tiên phong sử dụng bởi hai kỳ thủ là Nimzowitsch và Botvinnik. Đây là một trong những hệ thống chính của Phòng thủ Pháp, chủ yếu do những hiệu ứng sau này vào thập niên 1940, nước 3...Tb4 đã trở thành câu trả lời thường thấy nhất cho 3.Mc3. Dù vậy đến thập niên 1980, phương án cổ điển với 3...Mf6 đã bắt đầu hồi sinh và trở nên phổ biến hơn kể từ đó.
3... Tb4, giằng (ghim) Mã c3, buộc Trắng phải tìm cách giải quyết sức ép trong trung tâm. Thường thì Trắng sẽ ổn định trung tâm vào lúc này với 4. e5, chiếm thêm không gian và hy vọng chứng minh cho Đen thấy rằng Tượng b4 đã bị đặt không đúng chỗ. Diễn biến chính tiếp theo là: 4... c5 5. a3 Txc3+ 6. bxc3, ta được kết quả thế cờ như hình bên:
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h |
Lúc này Trắng có một cặp Tốt chồng bên cánh Hậu, điều này là nền tảng hình thành nên những cơ hội phản công cho Đen. Đối với Trắng, cặp Tốt chồng cũng giúp họ củng cố trung tâm và tạo ra cột nửa mở b. Trắng có ưu thế không gian bên cánh Vua, địa điểm mà Đen thậm chí suy yếu hơn bình thường do họ đã đổi Tượng ô đen của mình. Kết hợp với lợi thế cặp Tượng sẽ giúp Trắng có những cơ hội tấn công, họ phải cố gắng tận dụng các tính năng dài hạn của cấu trúc Tốt có lợi cho Đen.
Trong thế cờ ở hình bên, tiếp theo, nước Đen thường chơi nhất là 6... Me7 (một sự lựa chọn thay thế chủ yếu là 6...Hc7, điều này có thể đơn giản chuyển về diễn biến chính sau 7.Hg4 Me7, nhưng Đen cũng có thể chọn 7.Hg4 f5 hay...f6. 6...Ha5, những nước thay thế trở nên phổ biến gần đây). Giờ đây Trắng có thể khai thác sự vắng mặt quân Tượng ô đen của đối thủ bằng nước 7. Hg4, Đen có hai sự lựa chọn: một là thí Tốt bên cánh Vua với 7...Hc7 8.Hxg7 Xg8 9.Hxh7 cxd4, bù lại là một sự phá hoại trung tâm của Trắng, cách này được gọi là "Phương án Poisoned Pawn"; hai là 7...0-0 8.Td3 Mbc6, tránh việc thí chất, nhưng đã để lại Vua bên cánh nơi mà Trắng đang nỗ lực tấn công. Một trong những chuyên gia trong diễn biến 7.Hg4 là Judit Polgár.
Nếu các biến chiến thuật của nước 7.Hg4 không làm Trắng hài lòng, 7.Mf3 và 7.a4 sẽ là những sự lựa chọn thay thế cho lối chơi thế trận:
7. Mf3 là một nước phát triển quân tự nhiên, tiếp theo đó Trắng thường sẽ phát triển Tượng cánh Vua lên d3 hoặc e2 (đôi khi là b5) rồi nhập thành ngắn. Cách chơi này được gọi là Phương án Winawer Advance, thường sẽ tiếp tục với 7... Td7 8. Td3 c4 9. Te2 Ta4 10. 0-0 Ha5 11. Td2 Mbc6 12. Mg5 h6 13. Mh3 0-0-0. Dù được đánh giá là không rõ ràng, nhưng lúc này nhiều khả năng Đen sẽ được xem là có một thế trận dễ chịu.
Mục đích đằng sau nước 7. a4 là: để chuẩn bị cho Tc1-a3, khai thác sự thiếu vắng quân Tượng ô đen của đối phương. Nó cũng ngăn cản không cho Đen chơi...Ha5–a4 hay...Td7–a4 tấn công ô c2, và nếu Đen chơi...b6 (ý đồ...Ta6 để đổi Tượng yếu), Trắng có thể tấn công Tốt b6 bằng nước a4-a5.
Đây là các cách chơi ít gặp hơn, thường được sử dụng với mục đích cố tình làm chệch ván đấu khỏi những diễn biến chính quen thuộc (trong phương án Winawer). Những nước thứ 5 khác của Trắng bao gồm:
Những nước thứ 4 khác của Trắng bao gồm:
Các nước khác cho Đen gồm có:
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h |
Đây là một hệ thống lớn khác trong Phòng thủ Pháp. Trắng có thể tiếp tục với một số sự lựa chọn:
Trắng đe dọa e5, tấn công quân Mã đang bị giằng. Đen có một số cách giải quyết vấn đề:
Phương án Steinitz (được đặt theo tên Wilhelm Steinitz): 4. e5 Mfd7 5. f4 (5.f4 là phổ biến nhất tuy nhiên Trắng còn sự lựa chọn khác: 5.Mf3 hoặc 5.Mce2 - Phương án Shirov–Anand) 5... c5 6. Mf3 Mc6 7. Te3 (7.Mce2 sẽ chuyển về phương án Shirov–Anand; một cái bẫy ở đây là 7.Te2 cxd4 8.Mxd4 Mdxe5! 9.fxe5 Hh4+ và Đen hơn Tốt), lúc này Đen có một vài lựa chọn. Họ có thể gia tăng sức ép lên ô d4 bằng cách 7...Hb6 hoặc 7...cxd4 8.Mxd4 Hb6; không thì tiếp tục hoàn thiện phát triển, hoặc bên cánh Vua với 7...cxd4 8.Mxd4 Tc5, hoặc bên cánh Hậu với 7...a6 8.Hd2 b5.
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h |
Phương án Tarrasch được đặt theo tên của Siegbert Tarrasch. Cách chơi này trở nên đặc biệt phổ biến trong giai đoạn thập niên 1970 và đầu thập niên 1980 khi mà Anatoly Karpov đã sử dụng nó và mang lại hiệu quả lớn. Dù là không tích cực bằng 3.Mc3, tuy nhiên nước đi này vẫn được chơi bởi những kỳ thủ hàng đầu nhằm tìm kiếm một lợi thế nhỏ, an toàn.
Cũng giống như 3.Mc3, 3.Md2 bảo vệ được ô e4, tuy nhiên có vài điểm khác biệt chủ chốt: nước đi này không chặn đường tiến của Tốt c, điều đó có nghĩa Trắng có thể chơi c3 vào một lúc nào đó để hỗ trợ cho Tốt d4. Do vậy, Trắng có thể tránh, ví dụ như phương án Winawer, 3...Tb4 vì họ đã sẵn sàng chơi 4.c3. Tuy nhiên mặt khác, phát triển Mã lên d2 là vị trí được cho là kém tích cực hơn c3; thêm vào đó, nước đi này còn phong tỏa Tượng ô đen của Trắng, vì thế nên họ thường phải mất thêm nước (mất temp) để chuyển Mã ra khỏi ô d2 đến một vị trí khác trước khi phát triển Tượng.
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h |
Rất nhiều kỳ thủ cầm quân Trắng bắt đầu ván đấu với 1.e4 đã nhận ra rằng Phòng thủ Pháp là khai cuộc khó nhằn nhất đối với họ do cấu trúc kín và các chiến lược độc đáo của hệ thống này. Do đó, không ít người đã chọn phương án đổi để biến thế trận trở nên đơn giản và rõ ràng hơn. Trắng sẽ không nỗ lực khai thác lợi thế của nước đi đầu, họ chọn cách chơi này nhằm hy vọng tới một ván hòa nhanh chóng, và kết quả hòa thực sự sẽ xảy ra nếu không bên nào chủ động phá vỡ thế đối xứng. Một ví dụ hết sức điển hình là ván đấu giữa Capablanca và Maróczy, diễn ra ở hồ Hopatcong năm 1926: 4.Td3 Td6 5.Mf3 Mf6 6.0-0 0-0 7.Tg5 Tg4 8.Xe1 Mbd7 9.Mbd2 c6 10.c3 Hc7 11.Hc2 Xfe8 12.Th4 Th5 13.Tg3 Txg3 14.hxg3 Tg6 15.Xxe8+ Xxe8 16.Txg6 hxg6 17.Xe1 Xxe1+ 18.Mxe1 Me8 19.Md3 Md6 20.Hb3 a6 21.Vf1 ½–½ (diễn biến ván đấu có thể tìm thấy tại đây).
Mặc dù cấu trúc Tốt là đối xứng, nhưng không phải là một ván hòa chắc chắn sẽ xảy ra cho Trắng. Sự ám ảnh về kết quả đạt được đó đôi khi dẫn họ đến những lúng túng, như là ván Tatai–Korchnoi, diễn ra tại Beersheba năm 1978: 4.Td3 c5!? 5.Mf3 Mc6 6.He2+ Te7 7.dxc5 Mf6 8.h3 0-0 9.0-0 Txc5 10.c3 Xe8 11.Hc2 Hd6 12.Mbd2 Hg3 13.Tf5 Xe2 14.Md4 Mxd4 0–1 (diễn biến ván đấu tại đây). Một ví dụ ít điển hình hơn là ván Mikhail Gurevich - Short, diễn ra tại Manila năm 1990, với người cầm quân Trắng, một Đại kiện tướng người Nga, chơi một khai cuộc hướng đến kết quả hòa nhưng đã thất bại trong vòng 42 nước.
Để tạo được những cơ hội chiến thắng thực sự, Trắng sẽ thường chơi nước c2-c4 vào một thời điểm nhất định để gây áp lực lên Tốt d5 của đối thủ. Đen có thể khiến cho Trắng có một quân Tốt cô lập ở cột d bằng cách ăn Tốt ở c4, nhưng sẽ giúp cho các quân của đối phương trở nên tích cực, điều này có thể đem đến những cơ hội tấn công. Một diễn biến ví dụ là 3.exd5 exd5 4.c4, hay 4.Mf3 Td6 5.c4 - cách chơi này có thể chuyển về khai cuộc Phòng thủ Petroff (hay còn gọi là phòng thủ Nga). Ngược lại, nếu Trắng không muốn chơi như vậy, Đen có thể chơi lại nước tương tự...c7-c5, ví dụ 4.Td3 c5 như trong ván đấu Tatai–Korchnoi đã đề cập ở trên.
Nếu Trắng không chơi c2-c4, họ có thể phát triển các quân đến các vị trí như Mf3, Td3, Tg5 (ghim (giằng) Mã Đen), Mc3, Hd2 hoặc thay vào đó quân Mã cánh Hậu phát triển lên d2 và Trắng có thể hỗ trợ trung tâm với c3 hay có lẽ Hb3. Ngược lại, nếu quân Mã cánh Hậu ở c3, thì Mã cánh Vua có thể tiến tới ô e2 và Trắng đã có thể canh giữ ô quan trọng e4, và g4 với f3. Ngoài ra, khi Mã ở c3, Trắng có thể lựa chọn nhập thành ngắn hoặc dài. Thế cờ là rất đối xứng do đó chiến lược và những sự lựa chọn là giống nhau cho cả hai bên.
Một cách khác cho cả hai nhằm tìm cách phá vỡ thế cân bằng là nhập thành ngược bên với nhau. Một ví dụ cho diễn biến này là 4.Td3 Mc6 5.c3 Td6 6.Mf3 Tg4 7.0-0 Mge7 8.Xe1 Hd7 9.Mbd2 0-0-0.
| a | b | c | d | e | f | g | h | ||
| 8 | 8 | ||||||||
| 7 | 7 | ||||||||
| 6 | 6 | ||||||||
| 5 | 5 | ||||||||
| 4 | 4 | ||||||||
| 3 | 3 | ||||||||
| 2 | 2 | ||||||||
| 1 | 1 | ||||||||
| a | b | c | d | e | f | g | h |
Diễn biến chính của phương án tiến Tốt (Advance Variation) như sau: 3... c5 4. c3 Mc6 5. Mf3 và lúc này chúng ta có một điểm phân nhánh:
5... Hb6, ý tưởng ở đây là gia tăng áp lực lên ô d4 và cuối cùng là phá hoại, làm suy yếu trung tâm của Trắng. Hậu ở b6 đồng thời tấn công ô b2, khiến Tượng ô đen của Trắng (Tượng c1) không thể dễ dàng tham gia bảo vệ ô d4 mà không làm mất Tốt b2. Câu trả lời phổ biến nhất của Trắng là 6.a3 hoặc 6.Te2.
6.a3 là diễn biến quan trọng nhất trong phương án tiến Tốt ngày nay: nước đi này chuẩn bị cho 7.b4, chiếm không gian bên cánh Hậu. Đen có thể ngăn chặn điều này bằng 6...c4 với ý định bắt Tốt qua đường nếu Trắng chơi b4, kết quả sẽ tạo ra một thế trận kín và Đen sẽ chiến đấu giành quyền kiểm soát ô b3. Không thì Đen có thể tiếp tục phát triển quân với 6...Mh6, với dự định...Mf5; trông có vẻ lạ khi mà Trắng có thể chơi Txh6 và khiến cho Đen có cặp Tốt chồng ở cột h, nhưng trên thực tế thì nước đi này được đánh giá là tốt cho Đen. Đen sẽ chơi...Tg7 rồi...0-0 và Vua của họ sẽ được bảo vệ thích hợp khi Trắng đã mất quân Tượng ô đen.
6.Te2 là một sự lựa chọn thay thế, mục đích đơn giản là để nhập thành. Câu trả lời phổ biến của Đen một lần nữa là 6...Mh6 với ý định 7...cxd4 8.cxd4 Mf5 tấn công ô d4. Trắng thường đáp trả mối đe dọa này với 7.Txh6 hoặc 7.b3 chuẩn bị cho Tb2.
5... Td7, nước đi này được đề cập đến bởi Greco ngay từ năm 1620, và đã được hồi sinh và trở nên phổ biến nhờ Viktor Korchnoi trong thập niên 1970. Ý tưởng đằng sau đó là vì Đen thường chơi...Td7 không sớm thì muộn, nên lúc này họ chơi nó ngay lập tức và chờ đợi Trắng. Nếu Trắng trả lời bằng 6.a3, lý thuyết hiện đại cho rằng Đen sẽ có cân bằng hoặc ưu thế sau nước 6...f6!. Diễn biến này là phức tạp, nhưng điểm cơ bản là a3 sẽ chỉ là một nước làm tốn thời gian nếu như Hậu Đen không ở b6, vì thế Đen sẽ tận dụng lợi thế đó (lợi thế hơn temp) để tấn công trung tâm ngay lập tức.
5...Mh6 cũng trở thành một sự lựa chọn thay thế phổ biến gần đây.
Vào đầu thế kỷ 20, đã từng có những nỗ lực tìm kiếm các chiến lược thay thế cho 3... c5 ví dụ như 3...b6, với ý đồ fianchetto [note 2] quân Tượng xấu [note 3] và nước đi này có thể chuyển về khai cuộc phòng thủ Owen; hoặc là 3...Mc6, nước được chơi bởi Carlos Guimard, dự định để quân Tượng xấu ở c8 hoặc d7, cách chơi này bị động và ít có cơ hội phản công. Đồng thời, diễn biến 3...c5 4.c3 Hb6 5.Mf3 Td7 với ý định 6...Tb5 để đổi quân Tượng xấu là có thể được.
Thực đơn
Phòng thủ Pháp (cờ vua)Liên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Phòng thủ Pháp (cờ vua)